Raqamli texnologiyalar bilan bog'liq chiqindilar hajmi 10,5 million tonnaga yetdi

Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT) sektorining atrof – muhitga sezilarli ta'siri xom ashyoni qazib olish va qayta ishlashdan tortib foydalanish va utilizatsiya qilishgacha bo'lgan butun ishlab chiqarish tsiklini qamrab oladi. Bu jarayonlarning barchasi katta miqdordagi minerallar, energiya va suvni talab qiladi, bu esa issiqxona gazlari chiqindilari va atrof-muhitning ifloslanishiga imkoniyat tug‘diradi.

Ikki kilogramm og'irlikdagi kompyuterni ishlab chiqarish uchun 800 kilogramm xom ashyo kerak bo'ladi va o'tgan yili bitcoinlarni qazib olish uchun 121 teravatt energiya kerak bo'ldi – bu kichik mamlakat tomonidan iste'mol qilinadigan hajmdan ko'proq. Bunday ma'lumotlar BMTning savdo va taraqqiyot bo'yicha konferentsiyasi (UNCTAD) tomonidan bugun e'lon qilingan raqamli iqtisodiyot bo'yicha yangi hisobotda keltirilgan.

UNCTAD ma'lumotlariga ko'ra, 2020 yilda AKT sohasidagi chiqindilar 0,69 dan 1,6 gigatongacha baholandi, bu global issiqxona gazlari chiqindilarining 1,5-3,2 foizini tashkil qiladi. Bu raqam raqamli iqtisodiyot bilan birga o'sishi kutilmoqda.

Hisobot mualliflari orasida alohida tashvish sun'iy intellektning rivojlanishi va kripto-valyutalarni mayningidir. Masalan, bitcoin mayningi uchun global energiya iste'moli 2015 yildan 2023 yilgacha taxminan 34 baravar ko'payib, taxminan 121 teravatt-soatga yetdi. 2018 va 2022 yillar oralig'ida 13 ta yirik ma'lumotlar markazi operatorlari tomonidan elektr energiyadan foydalanish ikki baravar ko'paydi.

Onlayn savdoning rivojlanishi bilan raqamli texnologiyalar bilan bog'liq chiqindilar hajmi ham keskin oshdi. Ular 2010 yildan 2022 yilgacha 30 foizga o'sib, butun dunyo bo'ylab 10,5 million tonnaga yetdi. Hisobotda ta'kidlanishicha, rivojlangan mamlakatlar rivojlanayotgan mamlakatlarda bir kilogrammdan kam va eng kam rivojlangan mamlakatlarda atigi 0,21 kilogrammga nisbatan bir kishi boshiga 3,25 kilogramm raqamli chiqindilarni ishlab chiqaradi, bu esa foydalarning notekis taqsimlanishining yana bir ko'rsatkichi bo'lib xizmat qiladi.

UNCTAD xalqaro hamjamiyatni aylanma raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishga, atrof-muhitga ta'sirini minimallashtirishga va raqamli tengsizlikni bartaraf etishga harakat qilishga chaqirmoqda.