QTEM 2025 yoki 2026 yilda elektr energiyasining eng yirik manbaiga aylanadi
Xalqaro energetika agentligining (XEA) elektr energetikasi bo‘yicha yangi hisobotiga ko‘ra, 2025 yilda global elektr energiyasi iste’moli 3,3 foizga, 2026 yilda esa 3,7 foizga oshadi. Bu umumiy energiya iste’molidagi o‘sish sur’atlaridan ikki baravardan ko‘proq yuqoridir. Ushbu hisobot — XEA tomonidan fevral oyida e’lon qilingan yillik "Elektr energiyasi" hisobotining yangilangan talqinidir.
Iste’mol o‘sishi sanoat, maishiy texnika, konditsioner tizimlari, ma’lumotlar markazlari va elektromobillar kabi sohalarda elektr energiyasidan foydalanishning kengayishi hisobiga yuz beradi.
Garchi bu o‘sish 2024 yildagi 4,4 foizga teng o‘sishdan biroz past bo‘lsa-da, 2015–2023 yillar oralig‘idagi o‘rtacha 2,6 foizlik ko‘rsatkichdan ancha yuqoridir.
Yenilanuvchi energiya manbalari 2025 yoki 2026 yilda, yoqilg‘i narxlari va ob-havo sharoitlariga qarab, ko‘mirni ortda qoldirib, dunyodagi eng yirik elektr ishlab chiqaruvchiga aylanishi kutilmoqda. O‘tgan yilning oktyabr oyida XEA o‘zining “Renewables 2024” hisobotida qayta tiklanadigan energiya manbalari 2025 yilda ko‘mir elektr stansiyalaridan ko‘proq elektr ishlab chiqarishini prognoz qilgan edi.
Yangi hisobotga ko‘ra, dunyodagi ko‘mir elektr stansiyalarining ishlab chiqarishi 2025 yilda 0,6 foizga, 2026 yilda esa 1,3 foizga kamayadi. Yadro energetikasi ishlab chiqarishi ham rekord darajaga yetishi kutilmoqda. Bunga Yaponiyada yopilgan atom reaktorlari qayta ishga tushirilishi, AQSh va Fransiyada ishlab chiqarishning davom etishi hamda Osiyoda yangi reaktorlarning ishga tushirilishi sabab bo‘ladi.
Bundan tashqari, XEA ma’lumotlariga ko‘ra, gaz yoqilg‘isida ishlaydigan elektr stansiyalari ko‘mir va neftni ko‘plab mintaqalarda bosqinchalik bilan siqib chiqarishda davom etadi.
Natijada, prognozlarga ko‘ra, energetika sohasidagi karbonat angidrid (CO₂) chiqindilari 2025 yilda barqarorlashadi (platoga chiqadi) va 2026 yilda biroz kamayadi, garchi bu ko‘rsatkichlarga umumiy iqtisodiy va ob-havo omillari ta’sir qilishi mumkin.
Hisobotda qayd etilishicha, 2025 va 2026 yillardagi global elektr energiyasi iste’molidagi o‘sishning 60 foizi Xitoy va Hindistonga to‘g‘ri keladi. Xususan, 2026 yilda Xitoyda iste’mol 5,7 foizga, Hindistonda esa 6,6 foizga oshishi kutilmoqda.
XEA prognoziga ko‘ra, AQShda ma’lumotlar markazlarining tez kengayishi elektr energiyasi iste’molining yiliga 2 foizdan yuqori o‘sishini ta’minlaydi — bu esa mamlakatning oxirgi o‘n yildagi o‘rtacha ko‘rsatkichidan ikki baravar yuqoridir.
Yevropa Ittifoqida esa 2025 yilda elektr energiyasi iste’moli 1 foizga oshishi, 2026 yilda esa o‘sish biroz tezlashishi kutilmoqda.
Gaz bozoridagi tanglik tufayli 2025 yilning birinchi yarmida Yevropa Ittifoqi va AQShda ulgurji elektr energiyasi narxlari 2024 yilning shu davriga nisbatan 30–40 foizga oshgan, biroq ular hanuzgacha 2023 yil darajasidan past.
Elektr energiyasi narxlaridagi farq sanoatning raqobatbardoshligiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda: Yevropa Ittifoqining energiya talab qiluvchi tarmoqlari hali ham AQShdagi xarajatlardan ikki baravar va Xitoydagidan ancha yuqori xarajatlarga duch kelmoqda.
